ประเภทสำนวน
"เจ้าบุญนายคุณ" จัดว่าเป็น สำนวนไทย เพราะว่า เป็นคำเรียกเฉพาะที่มีความหมายพิเศษ ไม่สามารถแปลความหมายตรงตัวได้ ต้องเข้าใจความหมายเฉพาะในวัฒนธรรมไทย
ที่มาและแนวคิดเบื้องหลัง
สำนวนนี้ใช้เรียกผู้มีฐานะ มีอำนาจ หรือมีบุญหนักศักดิ์ใหญ่ มักใช้เรียกคนที่มีฐานะร่ำรวย มีอิทธิพล หรือมีตำแหน่งสูงในสังคม ซึ่งสะท้อนลักษณะการให้ความเคารพต่อผู้มีอำนาจในสังคมไทยแบบดั้งเดิม คำว่า 'เจ้าบุญ' แสดงถึงผู้มีบุญบารมี ส่วน 'นายคุณ' แสดงถึงผู้เป็นนายหรือผู้มีฐานะสูง
ตัวอย่างการใช้สำนวน "เจ้าบุญนายคุณ" ในประโยค
- พวกเราเป็นคนธรรมดา ไม่ได้เป็นเจ้าบุญนายคุณอะไร จะไปเรียกร้องให้ได้รับการปฏิบัติเป็นพิเศษได้อย่างไร
- เขาทำตัวราวกับเป็นเจ้าบุญนายคุณ ทั้งที่เพิ่งร่ำรวยได้ไม่กี่ปี ลืมรากเหง้าของตัวเองไปหมดแล้ว
สรุปและทบทวนเรื่อง สำนวน สุภาษิต และคำพังเพย
สุภาษิต และคำพังเพย จัดเป็น "สำนวน" ด้วยกันทั้งคู่ เพราะมีความหมายในเชิงเปรียบเทียบ และเป็นถ้อยคำที่ใช้สืบเนื่องกันมานาน
สุภาษิต เป็นถ้อยคำที่มักใช้คำสั้น ๆ กะทัดรัดแต่มีความหมายลึกซึ้ง มีสัมผัสคล้องจอง ส่วนใหญ่สุภาษิตที่ใช้ในสังคมไทยมักมีที่มาจากคำสอนทางพุทธศาสนา
คำพังเพย เป็นถ้อยคำที่ให้ข้อคิด โดยกล่าวถึงพฤติกรรมหรือธรรมชาติรอบตัว ส่วนมากมักเป็นถ้อยคำที่เป็นข้อสรุปการกระทำหรือพฤติกรรมทั่วไป อาจมีที่มาจากนิทาน ตำนาน วรรณคดี
