ประเภทสำนวน
"กำเริบเสิบสาน" จัดว่าเป็น สำนวนไทย เพราะว่า เป็นวลีเฉพาะในภาษาไทยที่มีความหมายพิเศษ ไม่สามารถแปลตรงตัวได้ ต้องเข้าใจความหมายเฉพาะที่ใช้กันในภาษาไทย เป็นการบรรยายพฤติกรรมลักษณะเฉพาะ ไม่ใช่คำสอนโดยตรง (จึงไม่ใช่สุภาษิต) และไม่ได้เปรียบเทียบพฤติกรรมหรือลักษณะอย่างชัดเจน (จึงไม่ใช่คำพังเพย)
ที่มาและแนวคิดเบื้องหลัง
สำนวนนี้มีความหมายว่า ทำเกินกว่าเหตุ ทำมากเกินขอบเขตที่ควรจะเป็น หรือแสดงพฤติกรรมลุกลามไปมากกว่าเดิม หรือมีอาการทรุดหนักลง (กรณีโรคภัย) คำว่า 'กำเริบ' หมายถึง รุนแรงขึ้น ส่วนคำว่า 'เสิบสาน' มีความหมายใกล้เคียงกับคำว่าลุกลามหรือขยายตัว
ตัวอย่างการใช้สำนวน "กำเริบเสิบสาน" ในประโยค
- โรคเก่าของคุณปู่กำเริบเสิบสานจนต้องเข้าโรงพยาบาลฉุกเฉิน
- ลูกชายเคยดื้อนิดหน่อย พอย้ายไปอยู่กับยายก็กำเริบเสิบสานขึ้นไปอีก ไม่ยอมฟังใครเลย
- ตอนแรกเขาแค่พูดจาไม่ดีใส่เพื่อนร่วมงาน แต่ตอนนี้กำเริบเสิบสานถึงขั้นด่าทอผู้จัดการต่อหน้าลูกค้า
สรุปและทบทวนเรื่อง สำนวน สุภาษิต และคำพังเพย
สุภาษิต และคำพังเพย จัดเป็น "สำนวน" ด้วยกันทั้งคู่ เพราะมีความหมายในเชิงเปรียบเทียบ และเป็นถ้อยคำที่ใช้สืบเนื่องกันมานาน
สุภาษิต เป็นถ้อยคำที่มักใช้คำสั้น ๆ กะทัดรัดแต่มีความหมายลึกซึ้ง มีสัมผัสคล้องจอง ส่วนใหญ่สุภาษิตที่ใช้ในสังคมไทยมักมีที่มาจากคำสอนทางพุทธศาสนา
คำพังเพย เป็นถ้อยคำที่ให้ข้อคิด โดยกล่าวถึงพฤติกรรมหรือธรรมชาติรอบตัว ส่วนมากมักเป็นถ้อยคำที่เป็นข้อสรุปการกระทำหรือพฤติกรรมทั่วไป อาจมีที่มาจากนิทาน ตำนาน วรรณคดี
