หมายถึง พลอยพูดผสมโรงติเตียนผู้อื่นตามนายไปด้วย
ประเภทสำนวน
"นายว่าขี้ข้าพลอย" จัดว่าเป็น สำนวนไทย เพราะว่า เป็นวลีเฉพาะที่มีความหมายไม่ตรงตามตัวอักษร ต้องตีความเป็นพิเศษ ไม่ใช่คำสอนโดยตรง (สุภาษิต) และไม่ใช่การเปรียบเทียบที่มีนัยแฝง (คำพังเพย) แต่เป็นถ้อยคำที่ใช้เรียกพฤติกรรมเฉพาะหนึ่งๆ
ที่มาและแนวคิดเบื้องหลัง
สำนวนนี้หมายถึง การที่ผู้น้อยหรือลูกน้องเห็นด้วยและพูดคล้อยตามผู้ใหญ่หรือนายทุกเรื่อง โดยไม่กล้าคัดค้านหรือแสดงความคิดเห็นที่แตกต่าง เพียงเพื่อเอาใจหรือประจบประแจง มาจากความสัมพันธ์ระหว่างนายกับข้า (ผู้รับใช้) ในสมัยก่อน ที่ข้ารับใช้มักจะต้องพูดเออออห่อหมกตามนายของตน
ตัวอย่างการใช้สำนวน "นายว่าขี้ข้าพลอย" ในประโยค
- ในที่ประชุมเมื่อผู้อำนวยการพูดอะไร คุณสมศักดิ์ก็มักจะเห็นด้วยทุกเรื่อง ทำตัวเป็นนายว่าขี้ข้าพลอยแบบนี้ คงไม่มีใครอยากร่วมงานด้วยหรอก
- พวกเราควรเสนอความคิดเห็นที่เป็นประโยชน์ต่อองค์กรอย่างตรงไปตรงมา ไม่ใช่ทำตัวเป็นนายว่าขี้ข้าพลอย เพียงเพื่อให้ตัวเองดูดีในสายตาผู้บริหาร
สรุปและทบทวนเรื่อง สำนวน สุภาษิต และคำพังเพย
สุภาษิต และคำพังเพย จัดเป็น "สำนวน" ด้วยกันทั้งคู่ เพราะมีความหมายในเชิงเปรียบเทียบ และเป็นถ้อยคำที่ใช้สืบเนื่องกันมานาน
สุภาษิต เป็นถ้อยคำที่มักใช้คำสั้น ๆ กะทัดรัดแต่มีความหมายลึกซึ้ง มีสัมผัสคล้องจอง ส่วนใหญ่สุภาษิตที่ใช้ในสังคมไทยมักมีที่มาจากคำสอนทางพุทธศาสนา
คำพังเพย เป็นถ้อยคำที่ให้ข้อคิด โดยกล่าวถึงพฤติกรรมหรือธรรมชาติรอบตัว ส่วนมากมักเป็นถ้อยคำที่เป็นข้อสรุปการกระทำหรือพฤติกรรมทั่วไป อาจมีที่มาจากนิทาน ตำนาน วรรณคดี
